Kataloński nacjonalizm (funkcjonujący tu często pod nazwą "catalánismo") Gaudiego trudny jest do zanegowania. Na przykładzie jego dzieł jak i codziennego życia widać, jaką miłością słynny architekt obdarzał swoją ziemię i czynił tak nawet wtedy, gdy nie było to dobrze widziane.
Kontekst historyczny
A.Gaudi, urodzony w 1852 roku i zmarły w 1926 roku, miał okazję być świadkiem zarówno dobrych jak i złych czasów w historii Katalonii. W XIX wieku region ten, sąsiadujący z imperium francuskim, przeżywał okres intensywnego rozwoju przemysłu. Druga połowa wieku to Renaixença, ruch, w ramach którego bardzo dbano o utrzymanie katalońskiej kultury i języka. Jedną z osób mocno zaangażowanych w jego fukcjonowanie był właśnie twórca Sagrady Familii.
Sytuacja zmieniła się u początków XX wieku. W 1923 roku, po zamachu stanu, władzę objął Miguel Primo de Rivera, który przy wsparciu króla Alfonsa XIII zaprowadził trwającą do 1930 roku dyktaturę.
Katalonia w tym okresie została pozbawiona wielu praw i wolności, a funkcjonowanie niektórych instytucji zostało sparaliżowane. Działalność przerwała m.in. Mancomunitat, poprzedniczka dzisiejszej Generalitat. Ograniczenia i zakazy dotykające Katalończyków były coraz liczniejsze, ponieważ dyktator oczekiwał zupełnego podporządkowania. Primo de Rivera nie tylko zakazał publicznego używania języka katalońskiego, ale także zniszczył lub zlikwidował charakterystyczne dla Katalonii symbole takie jak flagi czy hymn.
Dyktator polecił zniszczyć m.in. cztery kolumny na Montjuïc, jeden z symboli Katalonii, które stanowiły nawiązanie do czterech pasów na katalońskiej fladze tzw. la Senyera. Miało to miejsce w 1928 roku w związku z przygotowaniami do odbywającej się rok później w Barcelonie Wystawy Światowej. Sąsiadującemu z wystawą placowi nadano nazwę "Plaza d'Espana" (Plac Hiszpański), aby podkreślić hiszpański, a nie lokalny charakter wydarzenia.
Dyktatura zakończyła się w 1930 roku wraz z dymisją Primo de Rivery. Katalunia stopniowo odzyskiwala prawa i wolności w ramach przyznanej jej autonomii. Niestety Gaudi nie dożył tych czasów, bowiem zmarł 10 czerwca 1926 roku, czyli na długo przed końcem dyktatury.
Dowody nacjonalizmu Gaudiego
Publiczne mówienie po katalońsku
Gaudí iod zawsze był jednym z największych obrońców języka katalońskiego. Ignorował wszelkie zakazy dotyczące publicznego jego używania, co zresztą sprawiało mu niemałą przyjemność. Wykorzystywał każdą okazję, by mówić po katalońsku i nie przejmował się możliwymi konsekwencjami.
Świętowanie Diady, Narodowego Dnia Katalonii
Podczas gdy hiszpańskie władzy zamknęly kościoły 11 września 1924 roku, aby uniemożliwić Katalończykom obchodzenie lokalnego święta, Gaudí nic sobie nie robił z zakazu i odwiedził świątynię Sant Just i Sant Pastor. Złożył tam hołd katalońskim bohaterom, którzy polegli w walce o obronę wolności regionu.
Gaudi został aresztowany i doprowadzony na komisariat, gdzie rówież odmówił składania wyjaśnień po hiszpańsku. Niekótrzy twierdzą, że architekt był tam obrażany i poniżany, jednak ostatecznie został wypuszczony za kaucją w wysokości 50 peset.
Miłość do Katalonii w jego dziełach
Gaudi wyróżniał się na czele innych architektów bogatą wyobraźnią, dzięki której był w stanie stworzyć dzieła wyjątkowe i niepowtarzalne, a jednocześnie mocno zakorzenione w kulturze regionu. W drugiej połowie XX wieku przystąpił on do ruchu Renaixança, który jak wcześniej wspomniano, miał na celu przywrócenie znaczenia jezykowi kulturze Katalonii.
Gaudi przyczynił się wyjątkowo mocno do rozwoju katalońskiego modernizmu, stawiając na styl gotycki jako charakterystyczny dla lokalnych ziem. Warto pod tym kątem przyjrzeć się jego najbardziej charakterystycznym dziełom, bowiem wiele z nich skrywa nawiązania do katalońskiego dorobku kulturowego.
1. Parc Güell (1900-1914)
Tętniący życiem i zawsze pełen turystów Parc Güell to jedno z najbardziej charakterystycznych i najbardziej znanych miejsc w Barcelonie. Położony w północnej części miasta park pełni dziś funkcję odmienną od pierwotnie założonej. Miejsce to, zaprojektowane przez Gaudiego na zlecenie bogatego przedsiębiorcy Eusebi Güella, miało być osiedlem dla zamożnych rodzin wzorowanym na popularnej w Anglii koncepcji miast ogrodów. Ze względu na wysoki koszt robót Gaudiemu udało się zrealizować jedynie trzy z sześćdziesięciu budynków rozplanowanych w parku o powierzchni 17 hektarów. Szczęśliwie udało mu się jednak ukończyć słynną salę 100 kolumn, popularną jaszczurkę i balkon, z którego rozciąga się imponująca panorama miasta.
W swoim projekcie Gaudi zawarł nawiązania do ukochanej ziemi. Na jednej z fontann znajduje się katalońska flaga w formie mozaiki. W kilku miejscach pojawia się smok, co jest odwołaniem do legendy o świętym Jerzym, patronie Katalonii. Więcej szczegółowych informacji o tym najsłynniejszym parku w Barcelonie, w tymo jego pochodzeniu i ukrytych symbolach dostępnych jest w poniższym artykule:
-
Wszystko o Parku Güell 
Asier Suescun 19 maj 2017 Mitologia grecka, ośmiornica, masoneria - wszystko, co musisz wiedzieć o Parku Güell
2. Casa Batlló (1904-1906)
Casa Batlló, położona na tzw. Illa de la Discòrdia, na Passeig de Gràcia 43, powstała według projektu Gaudiego w latach 1904 - 1906. To jeden z najlepszych przykladów katalońskiego modernizmu i jedocześnie jedno z najbardziej charakterystycznych dzieł słynnego architekta. Symbolika tego budynku może być odczytywana na wiele sposobów, jednak nie ulega wątpliwości, że i tutaj Gaudi skorzystał z okazji, aby wyrazić swoją miłość do Katalonii.
Lluïs Permanyer i Lladós, pisarz i kronikarz dziejów miasta,w swojej interpretacji symboliki podkreśla nawiązania do legendy o świętym Jerzym, patronie Katalonii i walki dobra ze złem. Na budynku można dostrzeć smoka, którego kręgosłub tworzy górna część głównej fasady, a którego łuski na plecach, początkowo niebieskie, stopniowo zmieniają kolor na czerwony od zadanych mu ran (po lewej stronie wieży). Włócznię, która zabiła smoka, reprezentuje wieża zakończona krzyżem.
3. Sagrada Familia (1882-...)
Najsłynniejsze dzieło Gaudiego i to pomimo faktu, że architekt wykonał zaledwie część zaplanowanych prac, bowiem zmarł przedwcześnie. Sagrada Familia wciąż jest w budowie, co jednak nie przeszkadza milionom odwiedzających zachwycać się tym wyjątkowym i niepowtarzalnym projektem.
Budowa Sagrady Familii, ostatniego dzieła Gaudiego, przypadła na okres dyktatury w Hiszpanii, w czasie której narzucono Katalończykom wiele ograniczeń. Jeden z dekretów zakazywał architektom budowy obiektów wyższych niż wieża Cytadeli wybudowanej na polecenie króla Filipa V. Chodziło nie tylko o symboliczne podporządkowanie Katalonczyków królowi Hiszpanii, ale również ułatwienie ewentualnego bombardowania miasta.
Gaudi, który nie przejmował się narzucanymi mu ograniczeniami, zaprojektował bryłę Sagrady Familii w sposób, jawnie ignorujący obowiązujące przepisy. Architekt założył w projekcie wieże o wysokości ok.130 metrów i wieżę centralną wysoką na 170 metrów. Niestety tragiczna śmierć Gaudiego (zginął potrącony przez tramwaj) sprawiła, że widział on jedynie postęp prac nad pierwszą dzwonnicą o wys. 100 metrów, co jednak i tak stanowiło już naruszenie narzuconych norm. Architekt swoim projektem chciał pokazać wielkość Katalonii i pragnienie uwolnienia się od ograniczeń wymuszanych przez Hiszpanię.
Gaudi niepodległościowcem?
Kataloński nacjonalizm nie oznacza niepodległości. Tzw. catalanismo to ruch polityczny i kulturalny powstały w XIX wieku skupiający się na promowaniu charakterystycznych dla Katalonii elementów takich jak język, tradycje czy prawo. Nawet jeśli ruch ten wzbudził dążenia nacjonalistyczne, jego pierwotnym założeniem nie było uzyskanie niepodległości, a jedynie wzmocnienie katalońskiej tożsamości.
Nie ulega wątpliwości, że Gaudi był przedstawicielem ruchu "catalanismo", chętnie podkreślającym miłość do rodzinnej ziemi. Trudno jednak byłoby powiedzieć, że opowiadał sie za niepodległością. Architekt żył w zupełnie innych czasach, a ówczesne uwarunkowania polityczno-społeczne bardzo różniły się od obecnych. Gaudi chciał jedynie mówić w swoim języku i być dumnym z faktu bycia Katalończykiem bez wzbudzania tym samym gniewu i represji hiszpańskich władz.
Warto również podkreślić, że Gaudi swoje stanowisko prezentował jako obywatel, a nie jako polityk. Nie zdecydował się na związki ze światem polityki, mimo że miał takie propozycje.
Miłość do Katalonii, którą Gaudi podkreślał w swoich dziełach, nie powinna być zatem widziana jako jego pozycja polityczna, a jedynie pragnienie wyrażenia katalońskiej tożsamości, która w tamtym czasie przeżywała trudny moment.
